W dzisiejszym artykule wszystko o różnicach pomiędzy whisky szkocką, a bourbonem.
Wszyscy miłośnicy whisky wiedzą, że najpopularniejsze marki whisky na świecie produkuje się w Szkocji i USA. Nie wszyscy wiedzą jednak, jaka dokładnie jest różnica pomiędzy whisky szkocką a bourbonem. Dzisiaj dziesięć podstawowych różnic między amerykańskim bourbonem a Scotch Whisky. Jeśli uważasz się za miłośnika mocnych alkoholi, musisz je znać!
Różnica pomiędzy whisky szkocką a bourbonem
1. Pochodzenie
Szkocja: To oczywiste, że whisky szkocka pochodzi ze Szkocji, a bourbon, jako whisky amerykańska, z USA. Nie każdy wie jednak, że whisky szkocka nie może opuścić Szkocji w beczkach.
USA: Z kolei whisk(e)y amerykańska może być produkowana w dowolnym miejscu na terenie Stanów. Wbrew powszechnej opinii, najsławniejszy typ whiskey amerykańskiej – bourbon – wcale nie musi pochodzić z Kentucky. Faktycznie jednak 95% bourbona pochodzi z tego stanu.
2. Pisownia "whisky" a "whiskey"
Czy kiedykolwiek natknąłeś się na problem: "pisać 'whisky' a 'whiskey'"? Spieszymy z wyjaśnieniem. Tradycyjna pisownia nazwy whisky jest różna po różnych stronach oceanu i również sprawia, że pojawia się różnica pomiędzy whisky szkocką a bourbonem. Podczas gdy Szkoci używają pisowni „whisky”, Amerykanie używają pisowni wywodzącej się od emigrantów z Irlandii, czyli „whiskey”. Pisownia jednak, niezależnie czy "whisky" czy "whiskey", NIE ZMIENIA sposobu wymowy tego słowa. Warto dodać, że istnieją destylarnie takie jak Maker’s Mark czy George Dickel, które preferują pisownię szkocką, dlatego trzeba na to zwrócić uwagę.
3. Źródło cukru
Szkocja: W whisky single malt jest to jęczmień. W whisky mieszanej mogą to być natomiast różne zboża.
USA: W bourbonie musi być przynajmniej 51% kukurydzy. Zwykle jest to 70%, podczas gdy pozostałe zboża to słód jęczmienny oraz pszenica lub żyto.
4. Destylacja
Szkocja: Whisky słodowa destylowana jest w Szkocji dwukrotnie, a bardzo rzadko trzykrotnie, w miedzianych alembikach.
USA: Whisky amerykańska poddawana jest procesowi ciągłej destylacji kolumnowej, która później poprawiana jest w niewielkich alembikach nazywanych „doublerami”.
5. Charakter drewna
USA: Regulacje dotyczące drewna wykorzystywanego do leżakowania alkoholu w USA są dość ścisłe. Drewno do leżakowania whisky musi być drewnem nowym (ang. virgin oak), nieużywanym wcześniej do leżakowania alkoholu. Choć nie ma takiego wymogu prawnego, beczki te zrobione są praktycznie zawsze z amerykańskiego dębu białego Quercus alba.
Szkocja: W Szkocji panuje znacznie większa dowolność dotycząca leżakowania whisky. Warto dodać, że obecnie lwia część beczek w Szkocji to właśnie przebudowane beczki po bourbonie. Powszechnie wykorzystuje się także beczki po sherry, a także po innych różnego rodzaju winach wzmacnianych i gronowych, które często wykonane są z dębu europejskiego Quercus robur.
6. Rodzaj beczek
USA: Tylko ASB, czyli American Standard Barrel o pojemności 53 US gallons, czyli 200 litrów. ASB to stosunkowo mała beczka gwarantująca korzystny dla leżakującej whisky stosunek wewnętrznej powierzchni beczki do objętości leżakującego destylatu.
Szkocja: Szkoci chętnie korzystają z beczek używanych przez co do leżakowania wykorzystują ich rozmaite rodzaje. Mogą to być zatem beczki o rozmaitych pojemnościach, po rozmaitych alkoholach, wykonanych z Quercus alba i Quercus robur. Przykłady nazw takich beczek to pipe, drum, hogshead.
7. Pogoda
Szkocja: W Szkocji jest chłodno i nie ma dramatycznych zmian temperatury w ciągu roku. Poniżej dla przykładu wykres dla miasteczka Oban w Szkockich Highlands. Wyraźnie na nim widać, że temperatura w ciągu roku nie spada w ogóle poniżej zera rozciągając się od +2C do +18C z amplitudą 16C.
USA: Dla kontrastu, miejscowość Frankfort w stanie Kentucky w USA notuje temperatury od -5C do 31C, co daje nam amplitudę 36C. Jest więc ponad dwukrotnie większa niż w Szkocji. W tym miejscu warto także przypomnieć Masatakę Taketsuru. Zakładając destylarnię Yoichi, myślał on właśnie o lokalizacji, która swoim klimatem przypominałaby Szkocję.
Amplituda temperatur w ciągu roku w dużym stopniu wpływa na to, jak mocno beczki rozszerzają się latem. Umożliwia to zarówno parowanie jak i kontakt whisky z drewnem poprzez łatwiejsze wsiąkanie w nie whisky. Temperatura bez wątpienia wpływa na to, że pojawia się wyraźna różnica pomiędzy whisky szkocką a bourbonem.
8. Czas leżakowania
Szkocja: Wymagany prawem czas leżakowania whisky w Szkocji to 3 lata. Czas ten jest dłuższy niż w USA, co wynika z niższej temperatury maksymalnej, niższej amplitudy temperatur oraz faktu wykorzystania wcześniej używanego drewna, które mniej wpływa na whisky.
USA: Wymagany prawem czas leżakowania whisky w USA to 2 lata. Czas ten jest stosunkowo krótki, ponieważ zarówno maksymalna temperatura jak i amplituda temperatur w warunkach leżakowania jest większa niż np. w Szkocji. Dodatkowo, whisky zawsze leży w nieużywanym wcześniej drewnie, które szybko przekazuje leżakującemu destylatowi swoje właściwości.
9. Rodzaj magazynu
Szkocja: Tradycyjny magazyn w Szkocji to niski budynek, w którym beczki ułożone są nie wyżej niż w 3 rzędach do góry. Niektóre destylarnie wciąż zachowały takie magazyny (Springbank czy Bruichladdich). Oto jak wygląda taki magazyn:
Trzeba jednak jasno powiedzieć, że większość szkockich destylarni przechowuje beczki poza terenem gorzelni w dużych magazynach do leżakowania gdzie beczki ułożone są na wielu poziomach tak jak tutaj.
USA: Pojawia się tutaj znaczna różnica pomiędzy whisky szkocką a bourbonem. Oprócz tego, że magazyny są wielopiętrowe i beczki leżakujące na różnych piętrach wystawione są na różne profile temperaturowe (najcieplej latem i najzimniej zimą jest pod dachem), to niektórzy producenci używają także klimatyzacji. Za jej pomocą wymuszają szybsze cykle leżakowania na beczkach niż normalnie robią to pory roku. Przy znacznej amplitudzie temperatur jaką oferuje np. stan Kentucky, gdzie powstaje większość bourbona, liczą się także takie parametry jak kolor farby użytej do malowania budynku, czy jego lokalizacja na wzgórzu lub nie.
10. Smak
Szkocja: Jeśli miałbym wymienić jeden rodzaj alkoholu leżakowanego, którego smak jest naprawdę zróżnicowany, bez wahania wskazałbym whisky szkocką. Profile smakowe szkockich maltów rozciągają się od słodkich i łagodnych do dymnych i mrocznych. Pewne zróżnicowanie wykazują również blendy, ale nie można porównać go do ekstremów whisky słodowej.
USA: Whisky amerykańska również wykazuje duże zróżnicowanie. Ciężko jest np. porównać bourbon z whiskey żytnią. Generalizując można jednak powiedzieć, że kukurydza wpływa na słodycz, podczas gdy nieużywane wcześniej drewno poddane procesowi wypalania nadaje whisky aromaty waniliowo-czekoladowe. Oczywiście, w whisky amerykańskiej również przejawia się bardzo duża mnogość aromatów i smaków, ale w spektrum węższym niż w przypadku whisky szkockiej.