Regiony produkcji whisky to coś, o czym często słyszymy. Praktycznie każda marka whisky powołuje się na pochodzenie doszukując się w nim źródła swojej wyjątkowości. Jednak regiony produkcji whisky, które pierwotnie ustanowiono na podstawie właściwości smakowych oraz uwarunkowań geograficzno-historycznych, w świetle dzisiejszych realiów nie są już aktualne. Zobaczmy dlaczego…
Aby znaleźć sens w podziale Szkocji na regiony produkcji whisky, trzeba najpierw je poznać. Poniżej opiszemy wszystkie z nich zgodnie z najbardziej tradycyjnym (choć i tak jednym z wielu) podziałem.
Speyside
To region produkcji whisky, od którego należy zaczynać dyskusję na temat geograficznego podziału świata whisky. Dlaczego? No cóż, trzy najlepiej sprzedające się whisky słodowe na świecie pochodzą właśnie ze Speyside – mowa oczywiście o Glenfiddich, Glenlivet i Macallan. Speyside to także region, w którym pomimo niewielkiego obszaru jaki zajmuje, zlokalizowana jest około połowa wszystkich destylarni whisky szkockiej! W starszych podziałach na regiony produkcji whisky, Speyside wchodziło w skład Highlands. To właśnie dlatego na etykietach niektórych trunków z tego regionu, jak np. Glenfarclas, można znaleźć informację, że to whisky „Highland Malt”.
Chociaż miłośnicy tego regionu często dzielą go na podregiony, najważniejsze co trzeba wiedzieć o whisky, która z niego pochodzi, to że jest ona łagodna, słodka i owocowa. Kiedyś region ten słynął także z wykorzystania beczek po sherry. Dlatego pewnego rodzaju przełomem w świecie whisky był moment, kiedy kilka lat temu destylarnia Macallan, słynąca niegdyś z dość ortodoksyjnego postępowania polegającego na wykorzystaniu wyłącznie beczek po sherry, wypuściła serię Fine Oak. Do jej leżakowania użyto zarówno beczek po sherry, jak i po bourbonie. Beczek po sherry po prostu jest za mało, co uniemożliwia regionowi Speyside skuteczne kultywowanie swoich tradycji.
Najważniejsze destylarnie ze Speyside: Aberlour, Balvenie, Glendronach, Glenfarclas, Glenlivet, Macallan, BenRiach, Caperdonich, Strathisla.
Highlands i wyspy
Highlands to największy region produkcji whisky pod względem powierzchni, za który uznaje się cały obszar Szkocji powyżej Edynburga i Glasgow.
Ciężko jest podsumować ten region w kilku słowach. Z uwagi na swoją rozpiętość geograficzną i podatność whisky na warunki, w których jest produkowana i leżakowana, mówimy tutaj o krainie bardzo zróżnicowanej. Highlands dzieli się na kilka podregionów (Highlands północne, południowe, wschodnie i zachodnie).
Najważniejsze destylarnie z Highlands: Aberfeldy, Ben Nevis, Brora, Clynelish, Glenmorangie, Old Pulteney, Tomatin.
Oprócz tego...
Ponieważ nikt nie wie co zrobić ze szkockimi wyspami, często klasyfikuje się je razem z Highlands. Podział ten jednak nie dotyczy wyspy Islay, która uznawana jest za osobny region. To już chyba dość pogmatwane? Wyspy inne niż Islay, na kórych produkuje się w Szkocji whisky to Jura (Jura), Skye (Talisker), Arran (Arran), Lewis (Abhainn Dearg), Orkney (Highland Park).
Lowlands
Lowlands to kolejny raczej historyczny region produkcji whisky, w którym to obecnie działa zaledwie pięć destylarni. Największe z nich to Glenkinchie, Auchentoshan i Alisa Bay.
Lowlands to region słynący z produkcji whisky bardzo delikatnych i roślinnych, które mogą, ale nie musza, być destylowane trzykrotnie. Dzisiaj whisky, która zawsze jest destylowana trzykrotnie to Auchentoshan produkowana w okolicach Glasgow.
W Lowlands działają także dwie małe destylarnie: Bladnoch i Daftmill, które są niewielkimi zakładami w prywatnych rękach.
Campbeltown
Campeltown to niewielkie miasteczko, które znajduje się na półwyspie Kintyre. Jako region produkcji whisky, to pewnego rodzaju artefakt, ponieważ działają tu obecnie zaledwie dwie destylarnie – Springbank i Glen Scotia.
Odwiedziny w destylarni Glen Scotia to przyjemność, która zdarza się nielicznym..
Kiedyś sytuacja ta nie była jednak tak kuriozalna. Pod koniec XIX wieku, kiedy świat whisky przeżywał jeden ze swoich wzlotów, być może jeszcze bardziej spektakularny niż ten, z którym mamy do czynienia teraz, Campbeltown było jednym z najważniejszych ośrodków produkcji whisky w Szkocji. Działało w nim kilkadziesiąt destylarni. Wszystko to było możliwe dlatego, że miasteczko ma bezpośredni dostęp do morza. Znacząco ułatwia to logistykę zarówno w zakresie odbierania jęczmienia, jak i wysyłania whisky. Jednak na rynku whisky, podobnie jak na każdym innym rynku, obowiązuje sinusoida sukcesu, gdzie po każdym wzlocie pojawia się upadek. I tak też z nadejściem wielkiego kryzysu (1929-1933) oraz prohibicji w USA (1920-1933), które skutecznie obniżyły popyt na szkocki trunek, destylarnie w Szkocji, a także w Campbeltown, zaczęły zamykać się jedna po drugiej.
Islay
Islay (wymawiaj 'ajla') to jeden z najsławniejszych regionów produkcji whisky, który słynie z ekstremalnej w smaku whisky torfowej. Przy populacji niewiele powyżej dwóch tysięcy, jest ona domem dla ośmiu sławnych destylarni. Są to Ardbeg, Bowmore, Bruichladdich, Bunnahabhain, Caol Ila, Kilchoman, Lagavulin, Laphroaig.
Islay nie jest dużą wyspą, ale dylematy na niej potrafią być wielkie.
Czy podziały na regiony produkcji whisky mają sens?
Ludzie kochają kategoryzować. Jeśli wszystko układa się w rozsądną całość, łatwiej nam to zrozumieć. Pomimo tego, że przedstawiony powyżej podział świata whisky łatwo jest zapamiętać i przyjąć, w ogóle nie odzwierciedla on rzeczywistego wyglądu tego świata. Żyjemy w czasach kiedy zaledwie 25% destylarni należy do Szkotów, a do coraz większego znaczenia na arenie międzynarodowej dochodzą whisky z krajów innych niż Szkocja (wcale nie mówimy tu o Irlandii). Nic zatem dziwnego, że ortodoksyjne i często wymagające reguły dotyczące produkcji whisky w danym regionie, muszą ustąpić potrzebom rynku i marketingowi. Przecież o Lowlands lub Campbeltown w dzisiejszej postaci ciężko w ogóle dyskutować w ujęciu innym niż historyczne. Owszem, whisky z Campbeltown są wyraźnie inne niż whisky z Lowlands, ale przecież w każdym z tych regionów funkcjonuje zaledwie kilka destylarni, więc to je należy ze sobą porównywać, nie traktując ich jako reprezentatywne dla całego regionu.
Czy region zawsze mówi jaki jest smak?
Problemy nie kończą się jednak na dwóch najmniejszych regionach produkcji. Speyside powinno słynąć z whisky owocowych, ale znalezienie wśród nich whisky torfowych, nie jest wcale specjalnie trudne. Oznacza to, że złamany został pewien istotny dogmat świata whisky. W końcu cóż ma wspólnego torfowa Glenfiddich z charakterem Speyside?
Czy Highlands są jednolitym regionem?
Nonsensem jest również łączenie Highlands w jedną grupę z wyspami, na których powstają przecież całkowicie różne whisky. Spróbujmy znaleźć analogię pomiędzy Taliskerem a Arranem… A skoro już mowa o wyspach, to uogólnianie nie działa także na legendarnej Islay, która wyodrębniona jest jako osobny region produkcji… Jednak nie wszystkie destylarnie na Islay produkują whisky torfową – dla Bunnahabhain i Bruichladdich whisky torfowa nie jest głównym nurtem produkcji. Czy należy je zatem wykluczyć z regionu, który słynie z zadymionych destylatów?
Widać chyba jak na dłoni, że regiony whisky należy brać pod uwagę tylko, aby podeprzeć się jakąś systematyką stawiając pierwsze kroki w świecie whisky. Dość szybko okaże się, że wyjątków jest tutaj więcej niż reguł. Każdy kto chce osiągnąć wyższe poziomy zaawansowania w piciu whisky musi pamiętać, że jedynym słusznym kompasem po tym świecie są kubki smakowe na języku, a nie mapa z liniami, które ktoś narysował, aby sprzedać więcej whisky.
Zobacz też: